Müteaddi Fiil

Cümlede nesne alan fillere müteaddi fiil denilir.

شرب الطفل حليب  / Şeribe et-tıflu el-halibe /Çocuk süt içti.

أكل الثعلب الدجاجة  / Ekele es-sa’labu ed-decacete / Tilki tavuğu yedi.

لعب الاولاد كرة القدو في الملعب  / Laibe el-evladu kurate el-kademi fi el-mal’ab / Çocuklar stadta futbol oynadı.

Yukarıda verilen örneklerde fiil nesne almıştır.

Türkçe gramerde müteaddi fiilin karşılığı geçişli fiildir.

Müteaddi fiil dört kısımdır.

1.    Tek nesne alan müteaddi fiil.

زرع الرجل ورة  / Zerae er-raculu verdeten / Adam bir gül dikti.

أكل الولد عنب / Ekele el-veledu inab / Çocuk üzüm yedi.

2.    Aslı mübteda ve haber olan iki nesne alan müteaddi fiil.

Bu fiiller

ظن، حسب، خال، زعم، جعل، عد، حجا، هب

Bu fiiler şek / şüphe ile beraber tercih  anlamı veren fiillerdir.

رأى، علم، وجد، ألفى، درى، تعلم

 Bu fiiller yakin, kesin bilgi ifade eder.

رد، ترك، تخذ، اتخذ، جعل، وهب

Bu fiiller dönüşüm ifade ederler.

علمت الصلح خيرا  / Alimtu es-sulha hayren / Barışın hayır olduğunu öğrendim. Burada nesne mübteda ve haberden oluşuyor.

وجدت الفساد مضرا / Vecedtu el-fesade muzırran / Fesadın zararlı olduğunu anladım. Burada nesne mübteda ve haberden oluşuyor.

3.    İki nesne alan ancak aslı mübteda ve haber olmayan müteaddi  fiiller

سأل، أعطى، كسا

أعطيت الفقير نقدا / A’taytu el-fakira nakden /  Fakire para verdim. İki nesne alan ancak nesne mübtaeda ve haber değil.

يسقى الفلاح البستان ماء / Yeski el-fellahu el-bustane maen /  Çiftçi bostanı suluyor.

كسا الغني السائلين ملابسا / Kesa el-ğaniyyu es-sailine melabisen / Zengin adam ihtiyaç sahiplerini giydirdi.

4.    Üç nesne alan müteaddi fiiller

أرى، أعلم، أنبأ، نبأ، أخبر، خبر، حدث

خبرت الضيوف الطيارة قادمة / Habbertu ed-duyufe et-tairate kadimeten/ Uçağın gelmekte olduğunu misafirlere haber verdim fiil  üç nesne almıştır.

حدثت الاطفال الريضة مفيدة / Haddestu el-etfale er-riyazate müfideten / Çocuklara sporun faydalı olduğunu anlattım. Fiil üç nesne almıştır.

Hemze ve Şedde ile Fiilin müteaddi Yapılması

Sülasi fiilin ( aslı üç harften oluşan fiil) başına hemze getirilir veya şedde eklenirse lazım olan fiil müteaddi yapılır. Eğer fiil tek nesne alan müteaddi fiil ise hemze şedde ile iki nesne alması sağlanır.

جلس الطبيب على الكرسي / Celese Et-Tabibu ala el-kursiyyi/ Doktor sandelyeye oturdu. Burada celese fiili lazım fiildir.

أجلست الطبيب على الكرسي / Eclestu et-tabibe ala el-kursiyyi / Doktoru sandalyeye oturttum. Burada celese fiilinin başına hemze getirilerek ( أجلست ) müteaddi yapılmıştır.

سهل السير / Sehule es-seyru / Yürümek/ilerlemek kolaylaştı. Sehule fiili lazım fiil, nesne yok.

سهّلت السير / Sehheltu es-seyre / Yürümeyi/ilerlemeyi kolaylaştırdım. Burada sehule fiiline şedde eklenerek müteaddi ( geçişli ) yapılmıştır.

قرأ التلميذ مقالا / Karee et-tilmizu makalen / Öğrenci bir makale okudu. Bu cümlede fiil tek nesneli müteaddi fiildir.

 أقرأت التلميذ مقالا/ akra’tu et-tilmize makalen / Öğrenciye bir makale okuttum. Yukarıda tek nesneli müteaddi olan karee fiiline hemze eklenerek iki nesneli müteaddi yapılmıştır.

Konunun daha anlaşılması için lazım fiili gözen geçirmeyi unutmayınız.

Lazım Fiil