كان و أخواتها ( Kane ve Kardeşleri)

كان و أخواتها  ( Kane ve Kardeşleri)

كان  ve kardeşleri ( صَارَ، لَيْسَ، أَصْبحَ، أَمْسَى، أَضْحَى، ظَلَّ، بَاتَ ) mübteda ve haberin başına gelerek mübtedayı merfu ( zamme ) yapar, haberini nasb ( fetha ) yapar. ليس hariç diğer fiilerin muzari ve emir kipleri vardır.

كان ve kardeşlerinin haberi tekil, isim ve fiil cümlesi olabileceği gibi şibh cümle ( cümlecik ) olabilir.

Konuyu örneklerle açıklamaya çalışacağız.

كان الطعامُ لذيذاً     kane et-taamu lezizen/yemek lezzetliydi.  Burada kane fiili cümleye –idi anlamı vermektdir. Bir başka ifadeyle haber mübteda ile ilgili geçmişteki bir özelliği vermiş oluyor. Kane'nin muzari ve emir kipi vardır.

  ليس الطالبُ ذكيًا leyse et-talibu zekiyyen/ öğrenci zeki değil. Bu ifadeden anlaşılacağı üzere leyse fiili olumsuzluk anlamı vermektedir.  Muzari ve emir kipi yoktur.

 صار الثوبُ ملوسًا sare es-sevbu mulevvesen/elbise kirlendi. Burada sare/oldu fiili bir durumdan başka duruma dönüşüm anlamı vermektedir. Haber mübtedanın dönüşümü hakkında bilgi vermektedir.

 أَصْبحَ، أَمْسَى، أَضْحَى، ظَلَّ، بَات  bu fiiler genel olarak olarak " oldu"anlamı verir.  ( Sabah oldu, oldu - akşam oldu, oldu - sabah oldu, oldu - oldu, devam etti- gece oldu, oldu )

    بات الشابُ قوياً ،ظلت السفينةُ ساريةً ،أصبح الرجلُ مريضاً، أمسى الموظفُ متعباً ، أضحى المعملُ فعالاً،

Bate eş-şabu kaviyyen/ genç güçlü oldu, zallet es-sefinetu sariyeten/ gemi hareket etti, asbaha er-reculu mariden/adam hasta oldu, emsa el-muvazzafu mut’iban/memur yoruldu, adha el-ma’melu fa’alen/ fabrika aktif hale geldi. Bütün bu örneklerde bir durumdan bir duruma geçiş anlamı vardır. Bu fiilerin muzari ve emir kipleri vardır. 

Mübteda ve Haber
İsim Cümlesi